Το σύνδρομο του απιοειδή

Τι είναι το σύνδρομο του απιοειδή ;

Το σύνδρομο του απιοειδή είναι ένα σχετικά σπάνιο αίτιο το οποίο προκαλεί πόνο στους  γλουτούς και ισχιαλγία. Ο απιοειδής είναι ένα μυς ο οποίος βρίσκεται βαθιά στην περιοχή των γλουτών και ξεκινά από το ιερό οστό και καταλήγει στο μηριαίο οστό ( εικόνα 1 ).
Ο απιοειδής είναι υπεύθυνος για την σταθεροποίηση της άρθρωσης του ισχίου καθώς επίσης δημιουργεί και την κίνηση της στροφής.

 Το ισχιακό νεύρο περνά κάτω ή πιο σπάνια μέσα από τον απιοειδή ( εικόνα 2 ). Εξαιτίας αυτού του ανατομικού χαρακτηριστικού το ισχιακό νεύρο μπορεί να πιεστεί σε περίπτωση σπασμού του απιοειδή μυ. Όταν συμβαίνει αυτό τότε  έχουμε το σύνδρομο του απιοειδή.

 Αίτια του συνδρόμου του απιοειδή

Το σύνδρομο οφείλεται αποκλειστικά στην δυσλειτουργία του απιοειδή ο οποίος βρίσκεται σε σύσπαση. Αυτό συμβαίνει είτε λόγο τραυματισμού του είτε λόγω υπέρχρησης του μυ ( επαναλαμβανόμενες φορτίσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα). Το σύνδρομο του απιοειδή είναι πιο συχνό σε αθλήματα τα οποία απαιτούν επαναλαμβανόμενες συσπάσεις του μυ.

Αυτά τα αθλήματα είναι τα άλματα , το βαθύ κάθισμα ( άρση βαρών ) , οι ταχύτητες και το τρέξιμο ( ειδικά όταν γίνεται συχνά αλλαγή κατεύθυνσης).

Συμπτώματα του συνδρόμου του απιοειδή

Οι ασθενείς με σύνδρομο απιοειδή αισθάνονται πόνο βαθιά στην περιοχή των γλουτών. Ο πόνος μπορεί να ακτινοβολεί στη μέση , τον μηρό , την γάμπα και το πόδι. Τα συμπτώματα αυξάνονται όταν ο απιοειδής βρίσκεται σε διάσταση ( π.χ. όταν το γόνατο πλησιάζει τον αντίθετο ώμο) και όταν συσπάται δυνατά ( π.χ. σε τρέξιμο όπου απαιτείται αλλαγή κατεύθυνσης). Άλλες δραστηριότητες οι οποίες αυξάνουν τα συμπτώματα είναι η καθιστή θέση, το ανέβασμα της σκάλας και το βαθύ κάθισμα.

Διάγνωση του σύνδρομου του απιοειδή

Η υποκειμενική ( λήψη ιστορικού ) και η αντικειμενική ( κλινική εξέταση ) αξιολόγηση είναι για να οδηγήσουν τον φυσικοθεραπευτή στη διάγνωση του συνδρόμου του απιοειδή.

Θεραπεία του συνδρόμου του απιοειδή

Οι περισσότεροι ασθενείς με σύνδρομο του απιοειδή θεραπεύονται με την κατάλληλη φυσικοθεραπεία. Αυτό κυρίως επιτυγχάνεται με ειδικές τεχνικές μάλαξης και διατάσεις του απιοειδή. Ο βαθμός επιτυχίας τη θεραπείας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την συνεργασία του ασθενή με τον φυσικοθεραπευτή. Πολύ βασικό είναι η αποφυγή των δραστηριοτήτων που αυξάνουν τα συμπτώματα. Αυτό βοηθάει τον οργανισμό να επουλώσει τους τραυματισμένους ιστούς. Ένα πρόγραμμα βελτίωσης της ελαστικότητας και της δύναμης του απιοειδή είναι απαραίτητο για την θεραπεία του συνδρόμου αλλά και για την πρόληψη του. Όσο πιο λειτουργικός είναι ο απιοειδής τόσο πιο ελεύθερος κινείται το ισχιακό νεύρο και δεν προκαλούνται συμπτώματα.

Πρόγνωση του συνδρόμου του απιοειδή

Με την κατάλληλη θεραπεία οι ασθενείς με σύνδρομο απιοειδή συνήθως αναρρώνουν μέσα σε μέρες ή εβδομάδες. Σε χρόνια περιστατικά η ανάρρωση διαρκεί αρκετά περισσότερο.

Παράγοντες ανάπτυξης του συνδρόμου του απιοειδή

Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες ανάπτυξης του συνδρόμου του απιοειδή μερικοί από αυτούς είναι :

• 1.Μυϊκή δυσκαμψία ( του απιοειδή και των απαγωγών μυών)
• 2.Αρθρική δυσκαμψία ( κυρίως της άρθρωσης του ισχίου) ( ασκήσεις βελτίωσης της ελαστικότητας της άρθρωσης του ισχίου)
• 3.Μυϊκή αδυναμία ( του απιοειδή και των γλουτιαίων ) ( ασκήσεις ενδυνάμωσης των γλουτιαίων μυών )
• 4.Τραυματισμός της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης
• 5.Υπέρμετρη ή ακατάλληλη προπόνηση
• 6.Λάθος εμβιομηχανική
• 7.Ανεπαρκές προθέρμανση πριν την άσκηση (άρθρο : προθέρμανση και αποθεραπεία)
• 8.Μυϊκές ανισορροπίες

Όλοι οι παραπάνω παράγοντες πρέπει να αξιολογηθούν και να  διορθωθούν από τον φυσικοθεραπευτή για πλήρη αντιμετώπιση του συνδρόμου.

Φυσικοθεραπεία για το σύνδρομο του απιοειδή

Η φυσικοθεραπεία είναι ζωτικής σημασίας για το σύνδρομο του απιοειδή  όχι μόνο για την αντιμετώπιση του αλλά και για την πρόληψη του. Ή φυσικοθεραπεία περιλαμβάνει :

• Τεχνική μαλακών μορίων ( μάλαξη)
• Ηλεκτροθεραπεία
• Αρθρική κινητοποίηση ( manual therapy)
• Παγοθεραπεία ή θερμοθεραπεία  (άρθρο κρύο ή ζεστό;   ή   άρθρο Κ.Α.Π.Α)  
• Διατάσεις
• Τεχνική στεγνής βελόνας ( βλέπε άρθρο : Tεχνική της στεγνής βελόνας (dry needle) στον μυοπεριτονιακό πόνο (myofascial trigger points )
• Τεχνικές χαλάρωσης των μυών ( muscle energy techniques)
• Κινητοποίηση νευρικού ιστού
• Εκπαίδευση
• Πρόγραμμα προοδευτικής ενδυνάμωσης και βελτίωσης της ελαστικότητας ( ασκήσεις ενδυνάμωσης των γλουτιαίων μυών ) ( ασκήσεις ελαστικότητας των γλουτιαίων μυών )
• Διόρθωση τεχνικής αγωνισμάτων 

Παραπληγία τετραπληγία: Οι βλάβες του νωτιαίου μυελού συνήθως οφείλονται σε τροχαία ατυχήματα

Οι βλάβες του νωτιαίου μυελού συνήθως οφείλονται σε τροχαία ατυχήματα ή σε πτώσεις από μεγάλο ύψος. Λοιμώξεις ή όγκοι είναι άλλες αιτίες οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν παραπληγία ή τετραπληγία.

Η παραπληγία - τετραπληγία είναι αποτέλεσμα κάκωσης του νωτιαίου μυελού της σπονδυλικής στήλης. Η βλάβη μπορεί να εντοπίζεται στην αυχενική, θωρακική ή οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης η οποία έχει σαν συνέπεια την κινητική δυσλειτουργία του ατόμου.
Η αναπηρία μπορεί να είναι προσωρινή ή μόνιμη ανάλογα με την έκταση και το σημείο της βλάβης. Μια πλήρης διατομή του νωτιαίου μυελού στην θωρακική ή οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης μπορεί να οδηγήσει σε παραπληγία στην οποία τα κάτω άκρα δεν μπορούν να κινηθούν.
Ανάλογα με το επίπεδο της βλάβης στην θωρακική μοίρα μπορεί να υπάρχει και παράλυση στις μυϊκές ομάδες του κορμού. Κακώσεις στον νωτιαίο μυελό της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης μπορεί να οδηγήσουν σε τετραπληγία όπου παραλύουν οι μύες του άνω άκρου, κορμού και του κάτω άκρου. Βλάβη στα υψηλά επίπεδα της αυχενικής μοίρας δεν είναι συμβατή με την ζωή λόγω παράλυσης των αναπνευστικών μυών.
Οι βλάβες του νωτιαίου μυελού συνήθως οφείλονται σε τροχαία ατυχήματα ή σε πτώσεις από μεγάλο ύψος. Λοιμώξεις ή όγκοι είναι άλλες αιτίες οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν παραπληγία ή τετραπληγία.
Ταξινόμηση των κακώσεων του νωτιαίου μυελού ανά επίπεδο

Επίπεδο Βλάβης	Κινητικότητα
Αυχενικό μυελοτόμιο 4	Δεν υπάρχει καμία ικανότητα κίνησης στα άνω και κάτω άκρα. Ο ασθενής μπορεί και κινεί τον αυχένα.
Αυχενικό μυελοτόμιο 5	Ο ασθενής μπορεί και κινεί τον αυχένα.Υπάρχει κινητικότητα σε όλες τις κινήσεις του ώμου αλλά είναι αδύναμες, όπως και η κάμψη του αγκώνα.
Αυχενικό μυελοτόμιο 6	Ο ασθενής έχει φυσιολογική δύναμη σε όλες τις κινήσεις του ώμου και της κάμψεως του αγκώνα. Υπάρχει επίσης έκταση στον καρπό.
Αυχενικό μυελοτόμιο 7	Υπάρχει η ίδια κινητικότητα με το παραπάνω επίπεδο καθώς και έκταση του αγκώνα και των δακτύλων.
Θωρακικό μυελοτόμιο 1	Φυσιολογική δύναμή σε όλες τις μυϊκές ομάδες των άνω άκρων.
Θωρακικό μυελοτόμιο 6	Φυσιολογική δύναμή σε όλες τις μυϊκές ομάδες των άνω άκρων. Φυσιολογική δύναμη στους άνω ραχιαίους μύες της πλάτης και τους άνω μεσοπλεύριους.
Θωρακικό μυελοτόμιο 12	Φυσιολογική δύναμή σε όλες τις μυϊκές ομάδες των άνω άκρων καθώς και σε όλους τους μυς του θώρακος, της κοιλιάς και της ράχης.
Οσφυϊκό μυελοτόμιο 4	Φυσιολογική δύναμή σε όλες τις μυϊκές ομάδες των άνω άκρων και του κορμού. Υπάρχει φυσιολογική δύναμη στους μύες που κάμπτουν το ισχίο και εκτείνουν το γόνατο.
Οσφυϊκό μυελοτόμιο 5	Φυσιολογική δύναμή σε όλες τις μυϊκές ομάδες των άνω άκρων και του κορμού. Υπάρχει φυσιολογική δύναμη στους μύες που κάμπτουν το ισχίο και εκτείνουν το γόνατο. Ενώ μερική δύναμη υπάρχει στις υπόλοιπες κινήσεις του ισχίου καθώς και στην κάμψη του γόνατος και στις κινήσεις της ποδοκνημικής.

Φυσικοθεραπεία κατά την διάρκεια του αρχικού σταδίου της βλάβης

Το πρώτο πράγμα που προσέχει ο φυσιοθεραπευτής σε ένα άτομο με παραπληγία-τετραπληγία είναι η θέση του στο κρεβάτι. Σε συνεργασία με το υπόλοιπο νοσηλευτικό προσωπικό ο φυσιοθεραπευτής αλλάζει συνεχώς την θέση του ασθενούς με σκοπό την πρόληψη των κατακλίσεων και παραμορφώσεων των άκρων.
Καθημερινώς ο φυσιοθεραπευτής εφαρμόζει παθητικές κινήσεις σε όλες τις αρθρώσεις των κάτω άκρων στους παραπληγικούς ασθενείς. Ενώ στους τετραπληγικούς η παθητική κινητοποίηση γίνεται και στα άνω άκρα.
Στην τεραπληγία υψίστης σημασίας είναι η αναπνευστική φυσικοθεραπεία λόγω παράλυσης των μεσοπλεύριων αναπνευστικών μυών. Ο ασθενής μπορεί να έχει τραχειοτομία και να είναι συνδεδεμένος με αναπνευστήρα. Οι ασθενείς με παραπληγία μπορεί να μην χρειάζονται αναπνευστική φυσικοθεραπεία έκτος αν υπάρχει επιβαρημένο ατομικό ιστορικό.
Όταν ο θεράπων ιατρός το επιτρέψει, ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης στα άνω άκρα των ασθενών με παραπληγία πρέπει να αρχίσουν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Οι ασθενείς με τερταπληγία ενθαρρύνονται να κινούν ενεργά στο βαθμό που μπορούν τα άνω άκρα χωρίς όμως να επηρεάζεται το σημείο της βλάβης.
Τελειώνοντας την αναφορά για τον ρόλο της φυσικοθεραπείας στο αρχικό στάδιο ασθενών με τετραπληγία - παραπληγία πρέπει να τονισθεί πόσο σημαντικό είναι σε αυτό το στάδιο η ψυχοσυναισθηματική επαφή μεταξύ θεραπευτού και ασθενούς. Αυτό είναι πολύ δύσκολο και εξαρτάτε από την αντίδραση του ασθενούς. Ο φυσιοθεραπευτής πρέπει να καταλάβει την αντίδραση του ασθενούς για να μπορέσει να αναπτύξει συνεργασία και κίνητρα για τον ασθενή.

Φυσικοθεραπεία κατά την διάρκεια του τελικού σταδίου της βλάβης

Η φυσικοθεραπεία σε αυτό το στάδιο ξεκινά από την στιγμή που ο θεράπων ιατρός θα δώσει στον θεραπευτή την άδεια για πλήρη φόρτιση της σπονδυλικής στήλης. Ο ασθενής επαναξιολογείται για να καθοριστεί το επίπεδο ανεξαρτησίας που μπορεί να φτάσει και να σχεδιασθεί το πλάνο φυσικοθεραπείας.
Ο φυσιοθεραπευτής καθώς ο ασθενής και το περιβάλλον του πρέπει να είναι ενήμεροι για τις επιπλοκές των ασθενών με παραπληγία - τετραπληγία.

• Μεταβολικές αλλαγές - ανάπτυξη οστεοπόρωσης
• Ορθοστατική υπόταση
• Διαταραχή της θερμορύθμισης
• Κατακλίσεις
• Σπαστικότητα
• Παραμορφώσεις των αρθρώσεων
• Ατροφία των μυών που δεν έχουν παραλύσει
• Έκτοπη οστεοποίηση
• Ουρολοιμώξεις

Στόχοι φυσικοθεραπείας σε ασθενείς με παραπληγία:

Μυϊκή ενδυνάμωση των άνω άκρων

Οι ασθενείς με παραπληγία πρέπει να αποκτήσουν ικανοποιητική δύναμη στα άνω άκρα για να αντεπεξέλθουν στις αυξημένες ανάγκες επιβάρυνσης των άνω άκρων. Η μυϊκή ενδυνάμωση μπορεί να γίνει σε θεραπευτικά στρώματα ή στο αμαξίδιο. Μπορεί να χρησιμοποιηθούν ελεύθερα βάρη ή πολυμηχανήματα. Καλό είναι να συμμετέχουν και σε αθλήματα όπως η καλαθοσφαίριση με στόχο και την ψυχαγωγία .

Ισορροπία στην καθιστή θέση

Παρόλο την απώλεια της αίσθησης των κάτω άκρων, ο παραπληγικός μπορεί να αποκτήσει ισορροπία στην καθιστή θέση μετά από ειδικό πρόγραμμα ασκήσεων ισορροπίας. Ο ασθενής εκπαιδεύεται έτσι ώστε να χρησιμοποιεί το πάνω μέρος του κορμού του και την όραση με σκοπό την διατήρηση της ισορροπίας. Επίσης η εκπαίδευση της ισορροπίας και η ενδυνάμωση των άνω άκρων μπορεί να επιτευχθούν με την υδροθεραπεία.

Εκπαίδευση του ασθενούς στην χρήση του αμαξηδίου

Σε συνεργασία με την εργοθεραπεία, ο παραπληγικός εκπαιδεύεται στην χρήση του αναπηρικού αμαξiδίου, αποκτώντας έτσι κάποια ανεξαρτησία η οποία είναι ζωτικής σημασίας. Ο ασθενής μαθαίνει πως να χρησιμοποιεί το αμαξίδιο για να κατέβει το πεζοδρόμιο ή πως να κινηθεί με ασφάλεια σε μια κατηφόρα ή ανηφόρα.

Μεταφορά

Ο παραπληγικός μαθαίνει πως να σηκώνεται από το κρεβάτι στην καθιστή θέση και από εκεί να μεταφέρεται στο αμαξίδιο ή σε απλή καρέκλα και αντιστρόφως. Επίσης ο παραπληγικός εκπαιδεύεται και στην μεταφορά στο αυτοκίνητο.

Αυτόφροντίδα

Ο ασθενής πρέπει να μάθει να φροντίζει τον εαυτό του από το πρώτο στάδιο της φυσικοθεραπείας. Ο θεραπευτής εκπαιδεύει τον ασθενή στο να μειώνει την πίεση στο δέρμα κατά την διάρκεια του καθίσματος. Στηριζόμενος στα χέρια ο ασθενής μαθαίνει να ανασηκώνεται Ο ασθενής πρέπει να εκτελεί αυτήν την κίνηση κάθε 15 λεπτά περίπου, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο των κατακλίσεων. Ο ασθενής πρέπει να μάθει να ελέγχει το σώμα του για την εμφάνιση κατακλίσεων καθώς και για κακώσεων στο δέρμα από την εφαρμογή διαφόρων βοηθημάτων. Ο φυσιοθεραπευτής δείχνει στον ασθενή πως να εκτελεί μόνος του παθητικές κινήσεις στα κάτω άκρα. Σε συνεργασία με την εργοθεραπεία ο ασθενής εκπαιδεύεται σε δραστηριότητες αυτοεξυπηρέτησης (πλύσιμο, ντύσιμο, χρήση τουαλέτας κτλ).

Ορθοστάτηση - Εκπαίδευση Βάδισης

Ανάλογα με το επίπεδο της βλάβης και με την εφαρμογή ειδικών βοηθημάτων ο ασθενής εκπαιδεύεται στην ορθοστάτηση και στη βάδιση. Ο ασθενής μαθαίνει να χρησιμοποιεί τον κορμό του κατάλληλα έτσι ώστε να ισορροπεί και να βαδίζει με ασφάλεια. Ενώ σε ειδικευμένα κέντρα αποκατάστασης η εκπαίδευση της βάδισης μπορεί να γίνει μέσα σε θεραπευτικές πισίνες που διαθέτουν διάδρομο βάδισης.

Στόχοι φυσικοθεραπείας σε ασθενείς με τετραπληγία

Ορισμένοι στόχοι για του ασθενείς με τετραπληγία είναι παρόμοιοι με τους στόχους για τους παραπληγικούς, όμως είναι πιο δύσκολο να επιτευχθούν και χρειάζεται μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Ένα σημαντικό πρόβλημα στους που συναντάται σε ασθενής με τετραπληγία είναι η ορθοστατική υπόταση. Ο φυσιοθεραπευτής τοποθετεί τον ασθενή σε ειδικό κρεβάτι ορθοστάτησης και σιγά σιγά τον ανυψώνει για να μπορέσει ο ασθενής να προσαρμοστεί στις αλλαγές του ύψους. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή και η ορθοστατηση πρέπει να γίνεται αυστηρά προοδευτικά γιατί ο ασθενής ζαλίζεται εύκολα.
Το αναπηρικό αμαξηδιο του τετραπληγικού ασθενούς ίσως χρειάζεται ορισμένες προσαρμογές όπως ψηλότερη πλάτη και ψηλότερη τοποθέτηση των φρένων. Οι ασθενείς με χαμηλή αυχενική βλάβη μπορεί να κινούν το αμαξίδιο χωρίς βοήθεια ή με αυτόματο μηχανισμό.
Τέλος πρέπει να τονισθεί ότι η αποκατάσταση ενός παραπληγικού ή ενός τετραπληγικού ασθενούς πρέπει να αντιμετωπίζεται πολύπλευρα από τον φυσιοθεραπευτή, τον εργοθεραπευτή, τον ψυχολόγο, και τον κοινωνικό λειτουργό όπου κάτω από τον συντονισμό του ιατρού αποκατάστασης και την στενή συνεργασία του ασθενούς και του περιβάλλον του πετυχαίνεται στο βαθμό που ο ασθενής μπορεί, η επαγγελματική και κοινωνική επανένταξή του.

πηγή :  http://www.iatronet.gr

Σκλήρυνση κατά πλάκας: Μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε;

Νέα δεδομένα για τον έλεγχο και την αντιμετώπιση της νόσου δίνουν σήμερα ελπίδα στους ασθενείς. Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι 10.000 – 12.000 πάσχουν από τη νόσο. Η συντριπτική πλειοψηφία των ατόμων που προσβάλλονται από την ΣΚΠ είναι νέοι 20-40 ετών, ενώ η συχνότητα εμφάνισης της είναι σχεδόν τριπλάσια στις γυναίκες , σε σχέση με τους άνδρες.
Η σκλήρυνση κατά πλάκας (ΣΚΠ) είναι μια πάθηση με πολλές μεταβολές. Στη σκλήρυνση κατά πλάκας μέρος της μυελίνης των νεύρων προσβάλλεται και ερεθίζεται. Όταν η φλεγμονή υποχωρήσει, είναι πιθανόν να μην αφήσει καμία ουλή. Αν όμως συνεχιστεί, τότε καταστρέφεται στο σημείο εκείνο η μυελίνη αφήνοντας μια ουλή που ονομάζεται πλάκα ή σκλήρυνση. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται απομυελίνωση. Επειδή δε οι ουλές εμφανίζονται σε διάφορα μέρη του εγκεφάλου και  ή του νωτιαίου μυελού, για αυτό και η νόσος ονομάζεται και πολλαπλή σκλήρυνση.
Η απομυελίνωση μπορεί να προσβάλει τόσο τα κινητήρια όσο και τα αισθητήρια νεύρα του κεντρικού νευρικού συστήματος και έτσι μπορεί να επιδράσει στην κίνηση, στην αφή ή στις άλλες αισθήσεις. Τα συμπτώματα διαφέρουν πολύ ανάλογα με το ποια νεύρα έχουν προσβληθεί. Μερικά είναι εμφανή, άλλα όμως, όπως η κούραση, η εναλλαγή διάθεσης, η απώλεια πρόσφατης μνήμης και η δυσκολία συγκέντρωσης, είναι συνήθως συμπτώματα ακαθόριστα.
Σύμφωνα με τους γιατρούς, είναι δύσκολο να διαγνωστεί η σκλήρυνση κατά πλάκας, γιατί δεν υπάρχει κάποια εξέταση με την οποία να μπορούμε να είμαστε 100% βέβαιοι. Το ιστορικό των συμπτωμάτων είναι συνήθως ασαφές και τα διαφορετικά συμπτώματα θα μπορούσαν να είναι ίδια με διαφόρων άλλων παθήσεων. Γι΄ αυτό το λόγο, μπορεί να περάσει ένα μεγάλο χρονικό διάστημα μέχρι να διαγνωστεί η σκλήρυνση κατά πλάκας. Οι εξετάσεις γίνονται για να αποκλειστεί η πιθανότητα άλλων ασθενειών και με την “εις άτοπον απαγωγή” να οδηγηθούν οι γιατροί στην πιθανή διάγνωση για ΣΚΠ.
Κύρια συμπτώματα:
Κόπωση
Μούδιασμα
Αδυναμία
Προβλήματα κίνησης
Σπαστικότητα
Προβλήματα όρασης
Γνωστικές δυσλειτουργίες
Η ανίχνευση για ΣΚΠ γίνεται με διάφορους τρόπους:
Ιατρικό ιστορικό
Ο γιατρός ζητάει συνήθως το ιστορικό των συμπτωμάτων. Η περιγραφή τους και η μορφή με την οποία εμφανίζονται μπορεί να υποδείξουν ΣΚΠ. Θα χρειαστεί όμως εξέταση από το γιατρό, όπως και διάφορες εξετάσεις που θα ενισχύσουν την αρχική υπόνοια.
Νευρολογική εξέταση
Μπορεί να γίνει μια συστηματική εξέταση του νευρικού συστήματος με μια σειρά εξετάσεων των αντανακλαστικών ( κτύπημα με το σφυράκι στο γόνατο) ή μέτρηση των αντιδράσεων σε εξωτερικούς ερεθισμούς (τσίμπημα με βελόνα). Μετά από μια εκτεταμένη νευρολογική εξέταση, ο γιατρός είναι σε θέση να παρατηρήσει όποιες δυσλειτουργίες παρουσιάζονται στο νευρικό σύστημα.

Εξετάσεις προ κλητών δυναμικών όρασης και ακοής
Η απομυελίνωση μπορεί να προκαλέσει καθυστέρηση στη μετάδοση των μηνυμάτων μεταξύ των νεύρων. Οι εξετάσεις προκλητών δυναμικών μετρούν το χρόνο που χρειάζεται ο εγκέφαλος για να δεχτεί και μετά να μετατρέψει ένα ερέθισμα. Για το σκοπό αυτό, μικρά ηλεκτρόδια τοποθετούνται στο κεφάλι του εξεταζόμενου και ελέγχουν τα ηλεκτρικά κύματα του εγκεφάλου μετά από οπτικό ή ακουστικό ερέθισμα. Φυσιολογικά, η αντίδραση του εγκεφάλου σε τέτοια ερεθίσματα είναι σχεδόν ακαριαία αλλά, όταν υπάρχουν ουλές στο κεντρικό νευρικό σύστημα, τότε μπορεί να παρουσιαστεί αργοπορία. Η εξέταση αυτή δεν είναι παρεμβατική ούτε επώδυνη κι έτσι ο εξεταζόμενος δε χρειάζεται να μείνει στο νοσοκομείο. Με τη μέθοδο αυτή, ο γιατρός μπορεί να προσδιορίσει το που υπάρχουν ουλές αλλά όχι και τα αίτια που τις προκάλεσαν.
Οσφυονωτιαία παρακέντηση
Η εξέταση αυτή δείχνει το αν υπάρχουν αντισώματα στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό (το υγρό που κυκλοφορεί γύρω από τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό). Τέτοια αντισώματα μπορεί να δημιουργηθούν από ΣΚΠ αλλά και από άλλες νευρολογικές διαταραχές. Κατά την εξέταση, λαμβάνεται με μια βελόνα μικρή ποσότητα υγρού από το νωτιαίο μυελό στο ύψος της οσφυϊκής μοίρας.
Μυελογραφία
Η μυελογραφία είναι μια ακτινογραφία του νωτιαίου μυελού. Κατά την εξέταση αυτή εγχύεται χρωματισμένο υγρό στη σπονδυλική στήλη που η κίνησή του κατά μήκος του νωτιαίου μυελού φαίνεται στην ακτινογραφία. Έτσι, οποιοδήποτε εμπόδιο υπάρξει ανάμεσα στα νεύρα θα φανεί στην ακτινογραφία και ο γιατρός θα μπορέσει να αναγνωρίσει τα συμπτώματα άλλων νόσων αλλά και την πιθανότητα σκλήρυνσης κατά πλάκας. Όπως στην οσφυονωτιαία παρακέντηση, έτσι και στη μυελογραφία, ο εξεταζόμενος ίσως χρειαστεί να μείνει για λίγο στο νοσοκομείο. Η εξέταση δεν είναι επώδυνη, μόνο άβολη.

Μαγνητική τομογραφία
Η μαγνητική τομογραφία είναι μέθοδος των τελευταίων ετών. Πρόκειται για ακτινογραφίες του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού, όπου φαίνονται οι περιοχές που έχουν προσβληθεί από τη ΣΚΠ. Αν και αυτή είναι η μόνη εξέταση στην οποία είναι ορατή η νόσος, δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι 100% αποφασιστικής σημασίας όσον αφορά στην τελική διάγνωση, γιατί ο ανιχνευτής δεν είναι σε θέση να ανιχνεύσει όλες τις περιοχές. Αποτελεί όμως ισχυρή ένδειξη, μαζί με τα άλλα συμπτώματα του ιστορικού του ασθενούς και την εξέταση του γιατρού.
Νέες θεραπείες
Όπως τονίστηκε σε συνέντευξη τύπου που διοργάνωσε η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ατόμων με Σκλήρυνση Κατά Πλάκας με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για τη νόσο, οι νέες θεραπείες δίνουν ελπίδα σε ασθενείς.
Φυσικά δεν θα πρέπει να λησμονηθεί και ο ρόλος της Φυσικοθεραπείας στην αντιμετώπιση της νόσου.
Σύμφωνα με τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα, ο έλεγχος της νόσου έχει τώρα 4 στόχους: την απουσία υποτροπών, την απουσία ενεργών ή νέων εστιών στη μαγνητική τομογραφία, τη μη εξέλιξη της αναπηρίας και  τέλος τη μείωση του ρυθμού απώλειας του εγκεφαλικού όγκου. “Οι τέσσερις αυτοί θεραπευτικοί στόχοι αναφέρονται πλέον ως NEDA 4 (No Evidence of Disease Activity-καμία ένδειξη ενεργότητας νόσου). Η επίτευξη του NEDA 4, δηλαδή η απουσία ενδείξεων δραστηριότητας της νόσου, θα πρέπει να αποτελεί το απόλυτο θεραπευτικό ζητούμενο από πλευράς ιατρού και ασθενή, για τον καλύτερο έλεγχο της νόσου”, τόνισε ο νευρολόγος /διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθυντής Νευρολογικής Κλινικής 401 Γενικού Στρατιωτικού Νοσοκομείου Αθηνών Ν. Φάκας.
Η ψυχολόγος– ψυχοθεραπεύτρια  Μ. Τζίτζικα επισήμανε από την άλλη τις τελευταίες επιστημονικές εξελίξεις που αφορούν στην  Ήπια Γνωστική Έκπτωση που εμφανίζεται στην νόσο θέμα και απασχολεί την Παγκόσμια Ιατρική Κοινότητα. Χαρακτηριστικά δήλωσε: “Τα τελευταία χρόνια γίνεται ολοένα και πιο φανερό ότι ασθενείς με ΣΚΠ εκτός από τα σωματικά συμπτώματα μπορεί να εμφανίσουν και διαταραχές γνωστικών λειτουργιών ή ήπια γνωστική έκπτωση  η οποία ενδέχεται να επηρεάσει την ποιότητα ζωής των πασχόντων”.
Όπως τονίστηκε στη συνέντευξη τύπου, η ΣΚΠ δεν είναι θανατηφόρος, δεν είναι μεταδοτική , δεν είναι κληρονομική και συνήθως οι ασθενείς έχουν το ίδιο προσδόκιμο ζωής με αυτό του γενικού πληθυσμού. Ακόμη και οι γυναίκες ασθενείς με την συνεργασία του νευρολόγου και του γυναικολόγου τους και υπό την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή μπορούν να φέρουν στον κόσμο παιδιά και να διατηρήσουν το δικαίωμα τους στην μητρότητα.
Υπολογίζεται ότι 2.500.000 άτομα παγκοσμίως πάσχουν από ΣΚΠ, εκ των οποίων τα 500.000 βρίσκονται στην Ε.Ε. και τα 10.000 – 12.000 στην Ελλάδα. Η συντριπτική πλειοψηφία των ατόμων που προσβάλλονται από την ΣΚΠ είναι νέοι 20-40 ετών, ενώ η συχνότητα εμφάνισης της στις γυναίκες, είναι σχεδόν τριπλάσια, σε σχέση με τους άνδρες.

Είναι άνοια ή κατάθλιψη; Τι σχέση υπάρχει; Πώς μπορεί να μειωθεί ο κίνδυνος για κατάθλιψη στις περιπτώσεις άνοιας;

Η άνοια και η κατάθλιψη μπορεί να εμφανιστούν ξεχωριστά ή μαζί. Μερικές φορές μπορεί να είναι δύσκολο να τις ξεχωρίσουμε επειδή οι ενδείξεις και τα συμπτώματα είναι παρόμοια. Ωστόσο, η άνοια και η κατάθλιψη είναι διαφορετικές παθήσεις, που χρειάζονται διαφορετική αντιμετώπιση και θεραπευτική αγωγή. Οι άνθρωποι με κατάθλιψη έχουν περισσότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν νόσο Αλτσχάιμερ κάποια στιγμή της ζωής τους. Η καταθλιπτική διαταραχή στο ιστορικό του ασθενούς, συσχετίζεται με αυξημένη πιθανότητα ανάπτυξης γνωστικών διαταραχών και ειδικότερα με τη νόσο του Alzheimer. Είναι βέβαια γνωστό πως κατά τη διάρκεια ενός καταθλιπτικού επεισοδίου κυρίως σε ηλικιωμένα άτομα μπορούν να εμφανιστούν γνωστικές διαταραχές, “δίκην άνοιας”. Αυτές είναι γνωστές ως ψευδοάνοιες. Ο όρος “ψευδοάνοια” χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια κλινική εικόνα που χαρακτηρίζεται από κατάθλιψη σε συνδυασμό με ελάττωση των γνωστικών λειτουργιών, η οποία απαντά θετικά στην αντικαταταθλιπτική αγωγή και υποχωρεί με την ύφεσή της, σε αντίθεση με την κλασική άνοια η οποία έχει προοδευτική μορφή. 

Τα συμπτώματα της κατάθλιψης πιθανώς να συνδέονται με αλλαγές στον εγκέφαλο, μειώνοντας κατά κάποιο τρόπο το «απόθεμα» νεύρων που παρέχει τη δυνατότητα στον εγκέφαλο να υπομείνει την παθολογία της νόσου Αλτσχάιμερ. Η ατροφία αυτή είναι πιθανόν να προκαλείται από αυξημένα επίπεδα των ορμονών του στρες.

Τι είναι η άνοια;

Η άνοια είναι ένα σύνολο από συμπτώματα που συνήθως περιλαμβάνουν προβλήματα μνήμης, αντίληψης και σκέψης τα οποία παρεμβαίνουν στην φυσιολογική κοινωνική και επαγγελματική λειτουργικότητα. Πολλές παθήσεις προκαλούν άνοια, συμπεριλαμβανομένης της νόσου Αλτσχάιμερ, της αγγειακής άνοιας και της άνοιας με σωμάτια του Λιούη, για να ονομάσουμε μερικές από αυτές. Αυτές οι παθήσεις της άνοιας δεν είναι αναστρέψιμες. 

Συμπτώματα παρόμοια με αυτά της άνοιας κάποιες φορές είναι δυνατό να προκύψουν από άλλες ιατρικές παθήσεις οι οποίες μπορούν να θεραπευτούν. Σε όλες τις καταστάσεις, όπου παρατηρούνται συμπτώματα προβλημάτων μνήμης και σύγχυσης, ή όπου άλλες διανοητικές λειτουργίες έχουν αλλάξει σημαντικά, είναι ζωτικό να υπάρξει μια σωστή διάγνωση από τον κατάλληλο ιατρό. 

Τι είναι η κατάθλιψη; 

Η κατάθλιψη δεν είναι απλά μια κακή διάθεση ή ένα αίσθημα θλίψης, αλλά μια σοβαρή πάθηση που χρειάζεται θεραπευτική αγωγή. Τα άτομα με κατάθλιψη γενικά τον περισσότερο καιρό αισθάνονται θλιμμένα, κακοδιάθετα ή δυστυχισμένα. Τους είναι δύσκολο να απασχοληθούν ή να ενδιαφερθούν για τις καθημερινές δραστηριότητες. Η κατάθλιψη έχει σοβαρές επιπτώσεις στη σωματική καθώς και την ψυχική υγεία. Στην πιο βαριά μορφή της, η κατάθλιψη μπορεί να παρεμποδίσει τη μνήμη ή την ικανότητα συγκέντρωσης. Ωστόσο, αυτά τα συμπτώματα είναι αναστρέψιμα με θεραπευτική αγωγή για την κατάθλιψη. 

Πώς ξέρετε ότι ένα άτομο είναι καταθλιπτικό;

Ένα άτομο μπορεί να είναι καταθλιπτικό, αν για μια περίοδο πάνω από δύο εβδομάδες βιώνει: 

1. Αισθήματα θλίψης, κακοδιαθεσίας ή δυστυχίας, ή 

2. Απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης για τις περισσότερες συνηθισμένες δραστηριότητές του 

και παρουσίασε κάποια από τα παρακάτω συμπτώματα: 

• αύξηση ή απώλεια βάρους 
• διαταραχές ύπνου 
• αισθήματα ταραχής και νευρικότητας
• επιβράδυνση κίνησης και αντιδράσεων 
• κόπωση ή απώλεια ενέργειας 
• αίσθημα αναξιότητας 
• αίσθημα ενοχής χωρίς υπαρκτό λόγο
• μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης, 
• αναποφασιστικότητα 
• επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου, 
• ιδέες αυτοκτονίας
• σωματικές ενοχλήσεις ή πόνο χωρίς να υπάρχει παθοφυσιολογική αιτία 
• αισθήματα έντασης και άγχους 
• αισθήματα σύγχυσης 
• διαταραχή της μνήμης. 

Πρόκειται για άνοια ή κατάθλιψη;

Υπάρχουν πολλά συμπτώματα που είναι κοινά και στην άνοια και στην κατάθλιψη τα οποία μπορούν να οδηγήσουν σε λανθασμένη διάγνωση στην περίπτωση ενός ηλικιωμένου ατόμου. Αυτά τα συμπτώματα περιλαμβάνουν: 

• σύγχυση 
• διαταραχή της μνήμης 
• προβλήματα στην ικανότητα συγκέντρωσης. 

Αν κάποιο άτομο ή κάποιος/α κοντά σ’ αυτό ανησυχεί σχετικά μ’ αυτά τα συμπτώματα, πρέπει να μιλήσει σε ένα γιατρό για να εξασφαλίσει ότι θα γίνει σωστή διάγνωση διότι οι θεραπευτικές αγωγές για την κατάθλιψη και την άνοια είναι διαφορετικές. 

Μια λάθος διάγνωση για άνοια μπορεί να σημαίνει ότι το άτομο με κατάθλιψη δεν παίρνει την υποστήριξη και τη θεραπευτική αγωγή που χρειάζεται για να αναρρώσει. Παρομοίως, η λανθασμένη διάγνωση της άνοιας ως κατάθλιψη μπορεί να οδηγήσει σε μη ρεαλιστικές προσδοκίες για βελτίωση του ενδιαφερόμενου ατόμου. 

Συνύπαρξη άνοιας και κατάθλιψης

Μερικές φορές η κατάθλιψη και η άνοια απαντώνται μαζί και είναι σημαντικό να μπορούμε να εξακριβώσουμε αν αυτές οι δύο παθήσεις παρουσιάζονται την ίδια περίοδο. Η άνοια μπορεί να συντελέσει στην κατάθλιψη μέσα από την αργή διάβρωση της αυτοπεποίθησης  και της αυτοεκτίμησης καθώς επηρεάζεται η ικανότητα ενός ατόμου να διαχειρίζεται το φυσικό και κοινωνικό του περιβάλλον. 

Άλλες αλλαγές που μπορούν να συντελέσουν στην κατάθλιψη ενός ατόμου με άνοια συμπεριλαμβάνουν: 

• απώλεια της ανεξαρτησίας και αυξανόμενη εξάρτηση από άλλους 
• αδυναμία του ατόμου να κυκλοφορήσει έξω μόνο του 
• απώλεια της ικανότητας να ασχολείται με
• ευχάριστες δραστηριότητες 
• απώλεια της ικανότητας να διεκπεραιώνει καθημερινές εργασίες 
• έντονο άγχος και αναστάτωση 
• σύγχυση και απώλεια μνήμης. 

Μολονότι η κατάθλιψη επηρεάζει τη διάθεση, μπορεί επίσης να επηρεάσει και τον τρόπο που λειτουργεί ο εγκέφαλος, έχοντας ως αποτέλεσμα αδύνατη μνήμη και δυσκολίες στη λήψη αποφάσεων και στην οργάνωση και έναρξη δραστηριοτήτων. 

Σε ένα άτομο με άνοια, η κατάθλιψη δεν επηρεάζει μόνο τη διάθεσή του, αλλά μπορεί επίσης να επιδεινώσει και τα συμπτώματα της άνοιας. 

Η κατάθλιψη είναι τρεις με τέσσερις φορές πιο συνηθισμένη σε άτομα με άνοια από ότι στα ηλικιωμένα άτομα που δεν πάσχουν από άνοια, μπορεί όμως να προχωρήσει χωρίς να γίνει αντιληπτή για μια σειρά από λόγους. 

Συχνά θεωρείται εσφαλμένα ότι είναι ‘φυσιολογικό’ για τα ηλικιωμένα άτομα να είναι καταθλιπτικά, ειδικά αυτά με άνοια. 

Συχνά είναι δύσκολο να διακριθούν τα συμπτώματα της κατάθλιψης από αυτά της άνοιας. 

Τα άτομα με άνοια μπορεί να έχουν προβλήματα επικοινωνίας με τους γιατρούς και τους φροντιστές τους ή ίσως να μην είναι σε θέση να περιγράψουν τα συμπτώματά τους πολύ καλά.

Πώς αναγνωρίζεται η κατάθλιψη όταν υπάρχει άνοια;

Μία ακριβής διάγνωση προϋποθέτει περισσότερα από απλή αναγνώριση των συμπτωμάτων. Οι παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη περιλαμβάνουν: 

• Τον αριθμό των εμφανιζόμενων συμπτωμάτων 
• Το είδος των συμπτωμάτων ιδιαιτέρως των αισθημάτων της απελπισίας, της ενοχής και της αναξιότητας 
• Τη χρονική διάρκεια που υφίστανται τα συμπτώματα. 

Η άνοια συνήθως επιδεινώνεται με αργό ρυθμό σε χρονική περίοδο μηνών ή χρόνων. Αν υπάρχει εμφανής αλλαγή στην συμπεριφορά και τη λειτουργικότητα για περισσότερο από μερικές εβδομάδες, η κατάθλιψη είναι ενδεχομένως η αιτία γι αυτό. 

Η κατάθλιψη επηρεάζει τον τρόπο που λειτουργεί ένα άτομο στην καθημερινή ζωή. Συχνά είναι δύσκολο

να διαγνωστεί όταν υπάρχει άνοια, και σε όλες τις περιπτώσεις, πρέπει να διαγνωστεί και να θεραπευτεί από γιατρό. 

Τι μπορεί να γίνει ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος για κατάθλιψη στις περιπτώσεις άνοιας

Εκτός από την ψυχολογική και την ιατρική θεραπευτική αγωγή, υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούν να γίνουν για να μειωθεί ο κίνδυνος της κατάθλιψης και να διατηρηθεί και/ή να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής του ατόμου με άνοια. 

• Προσαρμόστε το σπίτι και το άμεσο περιβάλλον του ατόμου ώστε να γίνει πιο εύχρηστο. 
• Ελαχιστοποιείστε τις αλλαγές και διατηρείστε μια προβλέψιμη ρουτίνα. 
• Ελαχιστοποιείστε την ένταση και το άγχος απλοποιώντας ή εξαλείφοντας εργασίες ή δραστηριότητες που έχουν γίνει πολύ δύσκολες. 
• Μειώστε την έκθεση σε καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν υπερδιέγερση ή ενέχουν κάποια απειλή. 
• Προσφέρετε στο άτομο υποστήριξη ώστε να μπορεί να διεκπεραιώνει τις συνηθισμένες δραστηριότητες για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο διάστημα. 
• Εξασφαλίστε ότι καθημερινά υπάρχουν διαθέσιμα υγιή γεύματα με πολλά φρέσκα φρούτα και λαχανικά. 
• Παρέχετε συμπληρώματα βιταμίνης Β αν το άτομο έχει έλλειψη αυτής της βιταμίνης. 
• Ενθαρρύνετε την τακτική άσκηση. 
• Φροντίστε να βγαίνει το άτομο για λίγο έξω στον ήλιο
• κάθε ημέρα. 
• Φροντίστε να κάνει κάτι ευχάριστο κάθε ημέρα. 
• Φροντίστε να υπάρχει μια τακτική κοινωνική επαφή. 
• Πάρτε ένα ζωάκι για συντροφιά αν είναι δυνατή η κατάλληλη φροντίδα. 
• Ενθαρρύνετε τη χαλάρωση ή το διαλογισμό για κάποια ώρα κάθε ημέρα.