Συνδρομο Sjogren

Τι είναι το σύνδρομο Sjogren;

Το σύνδρομο Sjogren (στα ελληνικά προφέρεται «Σγιόγκρεν») πήρε το όνομά του από τον Henrik Sjogren, ένα Σουηδό οφθαλμίατρο, που το περιέγραψε πρώτος το 1933. Είναι μία αυτοάνοση πάθηση στην οποία το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού δε λειτουργεί φυσιολογικά. Τα περισσότερο συνηθισμένα συμπτώματα είναι τα στεγνά μάτια (ο ιατρικός όρος είναι «ξηροφθαλμία») ή το στεγνό στόμα (ο ιατρικός όρος είναι «ξηροστομία») ή ορισμένες φορές και τα δύο μαζί, καθώς και το αίσθημα κόπωσης και πόνων.
Αν και δεν υπάρχει θεραπεία γι’ αυτό το σύνδρομο, τα περισσότερα άτομα μπορεί να θεραπευτούν σχετικά εύκολα. Ορισμένα άτομα έχουν κάποια άλλα περισσότερο σοβαρά συμπτώματα, τα οποία επίσης θεραπεύονται και περιγράφονται αργότερα σ’ αυτό το κείμενο.
Υπάρχουν δύο μορφές του συνδρόμου Sjogren. Το δευτεροπαθές σύνδρομο Sjogren προκαλείται από κάποια ρευματική πάθηση, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Το πρωτοπαθές σύνδρομο Sjogren δεν προκαλείται από κάποια υποκείμενη ρευματική πάθηση.
Αυτό το κείμενο αναφέρεται κυρίως στο πρωτοπαθές σύνδρομο Sjogren. Όμως, τα τμήματα που αναφέρονται στη διάγνωση και τη θεραπεία θα είναι χρήσιμα σε άτομα με στεγνά μάτια ή στεγνό στόμα, που οφείλονται σε άλλες παθήσεις.

Είναι το σύνδρομο Sjogren το ίδιο με το σύνδρομο ξηρότητος;

Όχι. Το σύνδρομο ξηρότητος (ο αγγλικός όρος είναι «sicca syndrome» όπου η λέξη sicca σημαίνει ξηρότητα) περιγράφει προβλήματα με στεγνά μάτια και στεγνό στόμα, που δεν προκαλούνται από μία αυτοάνοση πάθηση. Το σύνδρομο ξηρότητας συμβαίνει όταν έχουν βλάβη οι δακρυϊκοί αδένες των ματιών – παράγουν δάκρυα – ή οι σιελογόνοι αδένες στο στόμα – παράγουν σάλιο. Η βλάβη αυτή μπορεί να οφείλεται σε διάφορες παθήσεις, όπως η σαρκοείδωση, η υπερβολική ακτινοβολία με ακτίνες Χ και η πολύ μεγάλη κατακράτηση σιδήρου στον οργανισμό (ο ιατρικός όρος της πάθησης αυτής είναι «αιμοχρωμάτωση»).
Πόσο συνηθισμένο είναι το πρωτοπαθές σύνδρομο Sjogren; Το πρωτοπαθές σύνδρομο Sjogren πολύ πιθανόν είναι η δεύτερη σε συχνότητα αυτοάνοση ρευματική πάθηση. Είναι σχεδόν το ίδιο συχνό όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Υπολογίζεται ότι (μισό εκατομμύριο) άτομα υποφέρουν από αυτό το σύνδρομο στην Ελλάδα (Ηνωμένο Βασίλειο). Είναι δύσκολο να υπολογιστεί ο ακριβής αριθμός διότι πολλά άτομα δεν ζητούν ιατρική βοήθεια και απλά θεωρούν τα συμπτώματά τους ως μια μικρή ενόχληση.

Ποιοι παθαίνουν το σύνδρομο Sjogren;

Συμβαίνει συχνά σε γυναίκες ηλικίας μεταξύ 40-60 χρονών. Είναι πολύ λιγότερο συχνό σε άνδρες (ένας σε κάθε δέκα άτομα με σύνδρομο Sjogren είναι άνδρας) και συμβαίνει μόνο σπάνια στην παιδική ηλικία. Επηρεάζει όλες τις φυλές.

Ποια είναι τα κύρια συμπτώματα;

Τα δυο πιο συνήθη συμπτώματα είναι:
• στεγνά μάτια ή στεγνό στόμα (ορισμένες φορές και τα δύο μαζί)
• αίσθημα έντονης κούρασης και πόνων.

Πολλά άτομα δεν έχουν άλλα ιδιαίτερα συμπτώματα. Στο σύνδρομο Sjogren οι σιελογόνοι αδένες μπορεί να διογκωθούν.

Πως αναπτύσσεται το σύνδρομο Sjogren;

Το σύνδρομο Sjogren είναι μια αυτοάνοση πάθηση. Αυτό σημαίνει ότι το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού δεν λειτουργεί όπως πρέπει αλλά αντιδρά εναντίον του ίδιου οργανισμού. Φυσιολογικά το ανοσοποιητικό μας σύστημα βοηθά τον οργανισμό να καταπολεμά τις λοιμώξεις, όπως η γρίπη. Όμως, στις αυτοάνοσες παθήσεις, το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται σε τμήματα του οργανισμού ως σαν αυτά να ήταν ξένα (δηλαδή σαν οι ιστοί του ίδιου του οργανισμού να ήταν μία λοίμωξη). Αυτό το κάνει να είναι δυσκολότερο για τον οργανισμό να απαλλαγεί από οτιδήποτε προκαλεί τα συμπτώματα. Στο σύνδρομο Sjogren, το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται κυρίως εναντίον των δακρυϊκών αδένων στα μάτια και των σιελογόνων αδένων στο στόμα. Το ανοσοποιητικό σύστημα στέλνει κύτταρα σε αυτούς τους αδένες που τους προκαλεί να διογκωθούν (δηλαδή να παρουσιάσουν φλεγμονή). Επίσης, ο οργανισμός παράγει αντισώματα που αντιδρούν με τους ιστούς των αδένων και τους προκαλούν βλάβη.
Συνήθως, όταν οι δακρυϊκοί και οι σιελογόνες αδένες παρουσιάσουν βλάβη, τότε τα αντισώματα δεν προκαλούν κάποια περαιτέρω βλάβη. Όμως, σε ορισμένους ασθενείς, μπορούν να επηρεαστούν άλλα τμήματα του οργανισμού, όπως το συκώτι και τα νεφρά. Ορισμένες αρθρώσεις μπορεί να παρουσιάσουν φλεγμονή, αλλά δεν παρουσιάζουν τις βλάβες που υπάρχουν στη ρευματοειδή αρθρίτιδα.

Το στεγνό στόμα είναι ένα από τα συμπτώματα του συνδρόμου Sjogren.

Τι προκαλεί το σύνδρομο Sjogren;

Δεν είμαστε ακόμα απόλυτα σίγουροι πως προκαλείται το σύνδρομο Sjogren. Όμως, η αιτιολογία του έχει συνδεθεί με διάφορους ιούς (για παράδειγμα με τον ιό Epstein Barr, τους ρετροϊούς και τον ιό HTLV). Υπάρχει η σκέψη ότι κάποιος ιός μολύνει τον οργανισμό. Όταν ο ιός εγκατασταθεί μέσα στους ιστούς του οργανισμού, τότε το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρά και αυτό προκαλεί την έναρξη της φλεγμονής.

Είναι πάθηση κληρονομική;

Μπορεί να υπάρχουν ορισμένοι γενετικοί (κληρονομικοί) παράγοντες, που σημαίνει ότι σε ορισμένα άτομα είναι πιο δύσκολο η ελαχιστοποίηση της λοίμωξης από τον οργανισμό σε σχέση με άλλα άτομα. Όμως, είναι σπάνιο να μεταφερθεί από την μητέρα στην κόρη.

Επηρεάζει η εγκυμοσύνη το σύνδρομο;

Γενικά δεν υπάρχουν περισσότερα προβλήματα κατά τη διάρκεια ή μετά την εγκυμοσύνη. Όμως, όταν οι μητέρες έχουν το πρωτοπαθές σύνδρομο Sjogren, τότε ορισμένα νεογέννητα μπορεί να έχουν διαταραχές του ρυθμού της καρδιάς. Αυτό συμβαίνει επειδή συγκεκριμένα αντισώματα μεταφέρονται από τη μητέρα στο παιδί, αλλά αυτό είναι πολύ σπάνιο.

Υπάρχουν κάποιες αλλεργικές αντιδράσεις;

Οι ασθενείς με σύνδρομο Sjogren έχουν ελαφρά μεγαλύτερες πιθανότητες να παρουσιάσουν ανεπιθύμητες ενέργειες σε συνηθισμένα φάρμακα, όπως τα αντιβιοτικά. Συνιστούμε οι ασθενείς να μην λαμβάνουν οποιαδήποτε φάρμακα παρά μόνον αν είναι απόλυτα αναγκαία.

Πώς γίνεται η διάγνωση του συνδρόμου Sjogren;

Το σύνδρομο Sjogren μπορεί να παράγει μια ποικιλία από παράπονα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, οι ασθενείς να χρειάζεται να επισκεφθούν διάφορες ιατρικές ειδικότητες, όπως τον οικογενειακό τους γιατρό, τον ρευματολόγο, τον οφθαλμίατρο, τον οδοντίατρο ή τον γναθοχειρουργό. Μετά από ένα λεπτομερές κλινικό ιστορικό και μία πλήρη κλινική εξέταση, οι περισσότερο σημαντικές εξετάσεις για το σύνδρομο Sjogren είναι:
• δοκιμασία Schirmer (στα ελληνικά προφέρεται «σίρμερ»): χρησιμοποιείται ένα μικρό κομμάτι ειδικού απορροφητικού χαρτιού (στυπόχαρτο) για να μετρηθεί η παραγωγή δακρύων.
• εξέταση σε σχισμοειδή λυχνία: ο οφθαλμίατρος θα βάλει μία υγρή χρωστική (το «ροζ της Βεγγάλης») πριν να εξετάσει το μάτι σας με ένα ειδικό όργανο που ονομάζεται σχισμοειδής λυχνία.
• μέτρηση της παραγωγής σάλιου: αυτό μπορεί να μετρηθεί με το να φτύσετε σε ένα ειδικό χάρτινο κύπελλο για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Περισσότερο εξειδικευμένος έλεγχος περιλαμβάνει το σπινθηρογράφημα των σιελογόνων αδένων ή την ένεση ειδικών χρωστικών (αντίθεσης) μέσα στους σιελογόνους αδένες.
• εξετάσεις αίματος: αυτές γίνονται γιατί δύο αντισώματα ευρίσκονται πιο συχνά στο πρωτοπαθές σύνδρομο Sjogren παρά σε οποιαδήποτε άλλη πάθηση.
• βιοψία χείλους: ένας από τους μικρούς σιελογόνους αδένες μπορεί να αφαιρεθεί πολύ απλά από το κάτω χείλος, χωρίς την ανάγκη γενικής αναισθησίας. Ο αδένας εξετάζεται κάτω από το μικροσκόπιο για να γίνει ο έλεγχος της διάγνωσης. Συνήθως, αυτό γίνεται μόνο αν η διάγνωση είναι αβέβαιη, βασιζόμενοι σε όλες τις υπόλοιπες εξετάσεις.

Ποια είναι η μακροχρόνια πρόγνωση αν έχετε σύνδρομο Sjogren; Αντίθετα από ορισμένες άλλες ρευματικές παθήσεις, τα άτομα με σύνδρομο Sjogren δεν είναι πιθανό να παρουσιάσουν ανικανότητα. Τα συμπτώματα είναι ενοχλητικά και μακροχρόνια αλλά συνήθως δεν προκαλούν σοβαρά προβλήματα.

Πως θεραπεύονται τα κυριότερα συμπτώματα του συνδρόμου Sjogren;

Ο επόμενος πίνακας παρουσιάζει σε περίληψη τα κύρια συμπτώματα και εξηγεί πως μπορούν να θεραπευθούν. Για όλα αυτά τα συμπτώματα, οι ασθενείς θα πρέπει να είναι βέβαιοι ότι ακολουθούν οδηγίες για την υγιεινή του στόματος και την καταπολέμηση της τερηδόνας. Για παράδειγμα, είναι σημαντικό να ακολουθείτε την οδοντιατρική συμβουλή και να χρησιμοποιείτε οδοντόκρεμες με φθόριο και διαλύματα επαναμεταλλοποίησης (re-mineralisation).

Τα κύρια συμπτώματα του συνδρόμου Sjogren και πως μπορούν να θεραπευτούν

Σύμπτωμα(τα)	Πως μπορούν να θεραπευτούν
Τα μάτια είναι στεγνά, τσούζουν και μπορεί να  πονούν.	Χρησιμοποιείστε οφθαλμικές σταγόνες (κολλύρια) για ύγρανση των ματιών, όπως το Hydromellose, Sno Tears, Viscotears (ή μερικές φορές την ημέρα ή ανά ώρα αν είναι ανάγκη). Φορέστε σκουρόχρωμα γυαλιά, αν βοηθούν. Μην χρησιμοποιείτε φακούς επαφής.
Το δυνατό φως δεν είναι ευχάριστο.
Η βλέννα και debris προκαλούν στα μάτια κόλλημα (Stickiness).	Χρησιμοποιείτε βλεννολυτικές ουσίες, όπως τις οφθαλμικές σταγόνες με ακετυλ-κυστεΐνη (acetyl cysteine).
Τα μάτια είναι πολύ στεγνά και μπορεί να υπάρχουν έλκη ή λοιμώξεις στον eπιπεφυκότα (corneal) (πρέπει να το δει οφθαλμίατρος).	Χρησιμοποιείστε οφθαλμικές σταγόνες, αλοιφές, ψευδοπλαστικές σταγόνες (Cellorisc, Viscotears) χωρίς συντηρητικά. Να γίνει μικρή χειρουργική επέμβαση από οφθαλμίατρο (Lacriserts puntal occlusion). Φορέστε ειδικά γυαλιά.
Το στόμα είναι πολύ στεγνό.	Χρησιμοποιείστε τεχνητό σάλιο. Συνιστάται Saliva Orthana/Luborant για ασθενείς με τα δικά τους δόντια, διότι περιέχει φθόριο. Το Glandosane στοματικό σπρέι πρέπει να αποφευχθεί από ασθενείς με τα δικά τους δόντια γιατί δεν περιέχει φθόριο. Μασήστε τσίχλα χωρίς ζάχαρη. Φροντίστε κατάλληλα τις μασέλες (οδοντοστοιχίες).
Η γεύση έχει αλλάξει.
Η φωνή είναι χοντρή ή αδύνατη.
Η κατάποση είναι δύσκολη (ορισμένες φορές διότι το στόμα και η τραχεία είναι πολύ στεγνά).
Τα έλκη στο στόμα κάνουν το στόμα ή την τραχεία να «κολλάει».	Χρησιμοποιείστε διάλυμα chlorhexidine για πλύσεις στο στόμα (π.χ. Corsodyl). Να ξεπλύνετε και να κάνετε γαργάρες με στοματικό διάλυμα (ανακατέψτε 1 κουταλάκι γλυκού αλάτι και 1 κουταλάκι μαγειρική σόδα με 1 λίτρο νερού).
Το στόμα είναι πάρα πολύ στεγνό προκαλώντας άλλα προβλήματα, όπως λοίμωξη με μύκητες και ξηρό βήχα*.	Χρησιμοποιήστε θεραπεία εναντίον των μυκήτων, όπως η νυστατίνη. Ορισμένες φορές ο γιατρός σας μπορεί να προσπαθήσει με βρωμεξίνη ή πιλοκαρπίνη.

Πως θεραπεύονται τα λιγότερο συχνά συμπτώματα;
Ο επόμενος πίνακας παρουσιάζει σε περίληψη τα λιγότερο συχνά συμπτώματα και εξηγεί πως μπορούν να θεραπευτούν.
Τα λιγότερο συχνά συμπτώματα του συνδρόμου Sjogren και πως μπορούν να θεραπευτούν

Σύμπτωμα(τα)	Πως μπορούν να θεραπευτούν
∏όνος στις αρθρώσεις (αρθραλγίες). Ορισµένες φορές υπάρχουν γενικοί πόνοι σε όλο το σώµα αλλά επίσης µε ευαίσθητα σηµεία (ινοµυαλγία). Οι σιελογόνοι αδένες πονάνε.	Χρησιμοποιείστε παυσίπονα, όπως παρα-κεταμόλη ή και μη στεροειδή αντιφλε-γμονώδη όπως η ιβοπρουφαίνη. Κάντε μια ένεση με στεροειδές και ανισθητικό στα μεμονωμένα σημεία ευαισθησίας ή στις αρθρώσεις. Ρωτήστε το γιατρό σας για περαιτέρω αξιολόγηση και συμβουλή.
Το δέρµα είναι στεγνό και µε φαγούρα. Το δέρµα είναι πολύ ευαίσθητο στο δυνατό ηλιακό φως.	Αποφύγετε τα δυνατά σαπούνια. Χρησιμοποιείστε ενυδατικές κρέμες και emollients όπως το ‘Ε45’ καθώς και αντιηλιακές κρέμες το καλοκαίρι.
Ο κόλπος είναι στεγνός Η σεξουαλική επαφή είναι επώδυνη (ο ιατρικός όρος είναι «δυσπαρευνία»)	Χρησιμοποιήστε λιπαρές κρέμες, (lubricants), όπως το ζελέ Κ.Υ. Χρησιμοποιήστε κρέμες οιστρογόνων. Να θεραπεύσετε οποιαδήποτε λοίμωξη όπως το thrush-έλκη.
Αισθάνεστε πολύ κουρασµένη συνέχεια (λήθαργος). Οι αρθρώσεις πονάνε. ∏υρετός. (αυτά τα προβλήµατα υπάρχουν µόνο σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις)	Ο γιατρός σας μπορεί να σας συνταγογραφήσει το φάρμακο υδροξυχλωροκίνη. Τα κορτικοστεροειδή, όπως η πρενδιζο-λόνη, συνταγογραφούνται συχνά.
Αισθάνεστε τα δάκτυλα κρύα και να γίνονται µπλε (φαινόµενο Raynand)	Να αποφεύγετε καταστάσεις που προκαλούν τα συμπτώματα αυτά. Για παράδειγμα, αποφεύγετε την έκθεση στο νερό, μην καπνίζετε. Χρησιμοποιείστε γάντια. Πάρτε αγγειοδιασταλτικά, όπως π.χ. το φάρμακο νιφεδιπίνη.
Πονοκέφαλος σαν ηµικρανία. Πόνος στην κοιλιά και διαταραχή των συνηθειών του εντέρου (ευερέθιστο έντερο)	Πάρτε παυσίπονα ή ειδικά φάρμακα εναντίον της ημικρανίας. Αυξήστε την ποσότητα των φυτικών ινών στη δίαιτά σας. Πάρτε αντισπασμωδικά φάρμακα, όπως μεμπεβερίνη.
Προβλήµατα µε το συκώτι	Αυτά δεν είναι πολύ συχνά. Μικρές ανωμαλίες στις εξετάσεις του συκωτιού δεν χρειάζονται θεραπεία, αλλά πρέπει να ελέγχονται τακτικά από το γιατρό σας. Ορισμένες φορές αναπτύσσεται μία ειδική ανωμαλία στο συκώτι που ονομάζεται ‘πρωτοπαθής χολική κίρρωση’. Αυτή πρέπει να αξιολογηθεί από ειδικό.
Οι πνεύµονες µπορεί να επηρεαστούν από ίνωση. Αυτό προκαλεί δύσπνοια µετά από άσκηση, ξηρό βήχα* και ορισµένες φορές πλευρίτιδα, που προκαλεί πόσο στο θώρακα.	Πρέπει να ελεγχθεί η λειτουργία των πνευμόνων. Η ίνωση χρειάζεται συμβουλή από ειδικό. Τα στεροειδή μπορούν να συνταγογραφηθούν.
Τα συµπτώµατα της εµµηνόπαυσης µπορεί να χειροτερεύσουν.	Μπορεί να χρησιμοποιηθεί η θεραπεία υποκατάστασης με ορμόνες. Δεν υπάρχουν επιπλέον κίνδυνοι λόγω του συνδρόμου Sjogren.

* Ορισµένες συµβουλές για τον έλεγχο του ξηρού βήχα:
– Μπορούν να βοηθήσουν ο υγραντήρας και τα φυτά µε µεγάλα φύλλα. – Αποφύγετε φάρµακα που µπορεί να επιδεινώσουν τα συµπτώµατα, όπως τα αντιϊσταµινικά, τα χάπια κατά της ναυτίας των ταξιδιωτών και τα αντικαταθλιπτικά.

Ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο (Stroke)

Εισαγωγή

Τα εγκεφαλικά επεισόδια αποτελούν τη σημαντικότερη αιτία αναπηρίας στους ενήλικες και μια από τις σημαντικότερες αιτίες θανάτου παγκοσμίως.
Στη χώρα μας υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο συμβαίνουν 30 έως 35 χιλιάδες πρωτοεμφανιζόμενα εγκεφαλικά επεισόδια, ενώ το σύνολο των εισαγωγών στα νοσοκομεία ξεπερνά τις 40 χιλιάδες ετησίως.

Προκαλούν σοβαρές σωματικές, ψυχικές, κοινωνικές αλλά και οικονομικές επιπτώσεις όχι μόνο στους επιζώντες ασθενείς, αλλά και στις οικογένειές τους.
Τα εγκεφαλικά επεισόδια διακρίνονται σε ισχαιμικά, που είναι πιο συχνά και αποτελούν το 85% του συνόλου των εγκεφαλικών και σε αιμορραγικά (15%).

Τι είναι ένα ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (ΙΑΕΕ);

Η λειτουργία των εγκεφαλικών κυττάρων απαιτεί συνεχή παροχή οξυγόνου και γλυκόζης μέσω της κυκλοφορία του αίματος. Ένα ΙΑΕΕ, συμβαίνει όταν η παροχή αίματος σε τμήμα του εγκεφάλου διακόπτεται, με αποτέλεσμα τα εγκεφαλικά κύτταρα να πεθάνουν. H ροή του αίματος μπορεί να διακοπεί κυρίως με δύο μηχανισμούς: τη θρόμβωση και την εμβολή.

Θρόμβωση

Η αρτηριοσκλήρυνση ή αθηρωμάτωση είναι εκφυλιστική πάθηση των αρτηριών, η οποία προκαλείται λόγω δημιουργίας μιας πλάκας, του λεγόμενου αθηρώματος, στο εσωτερικό τοίχωμα των αγγείων. Η πλάκα προκαλεί στένωση του αυλού της αρτηρίας και μικρορήξεις στο τοίχωμα αυτής, που ευνοούν τη δημιουργία θρόμβου με αποτέλεσμα να αποφραχθεί.

Εμβολή

Όταν ένας θρόμβος αίματος ή ένα κομμάτι αθηρωματικής πλάκας ταξιδέψει μέσω του αίματος και αποφράξει μία αρτηρία του εγκεφάλου αναφέρεται ως εμβολικό εγκεφαλικό επεισόδιο.
Για παράδειγμα, ένας θρόμβος αίματος μπορεί αρχικά να σχηματιστεί στη καρδιά, ως αποτέλεσμα μιας καρδιακής αρρυθμίας , όπως συμβαίνει σε κολπική μαρμαρυγή . Συνήθως, αυτοί οι θρόμβοι παραμένουν στο εσωτερικό τοίχωμα της καρδιάς, αλλά περιστασιακά μπορεί να αποκολληθούν και ταξιδεύοντας με τη ροή του αίματος να αποφράξουν μια αρτηρία του εγκεφάλου. Έμβολο μπορεί επίσης να προέρχεται από μια μεγάλη αρτηρία (για παράδειγμα, τη καρωτίδα αρτηρία, μια σημαντική αρτηρία στο λαιμό που παρέχει αίμα στον εγκέφαλο).

Αίτια

Άτομα προχωρημένης ηλικίας, οι άνδρες πιο συχνά από τις γυναίκες και άτομα με κληρονομικό ιστορικό εγκεφαλικού επεισοδίου. Άλλοι παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα να συμβεί εγκεφαλικό επεισόδιο αλλά μπορούν να αντιμετωπιστούν ή να τροποποιηθούν είναι:

• Υπέρταση

 Ο σπουδαιότερος παράγοντας στην πρόληψη των εγκεφαλικών είναι η ορθή θεραπεία την αρτηριακής υπέρτασης. Είναι ο ισχυρότερος ανεξάρτητος παράγοντας για την πρόκληση τόσο των ισχαιµικών όσο και των αιµορραγικών εγκεφαλικών επεισοδίων. Ένας άνθρωπος 50 ετών µε υπέρταση έχει τετραπλάσιο κίνδυνο να πάθει εγκεφαλικό τα επόµενα χρόνια από αυτόν που δεν έχει. Έχει αποδειχθεί ότι η θεραπεία της υπέρτασης µειώνει τα εγκεφαλικά κατά 38% τουλάχιστον. Η αντιυπερτασική θεραπεία θα πρέπει να συνιστάται µόνο από ειδικό γιατρό που θα κρίνει ποιό φάρµακο και σε ποιά δόση είναι κατάλληλο για τον συγκεκριµένο ασθενή.

• Καρδιακή και αγγειακή νόσος

Η συχνότερη καρδιακή πάθηση που προκαλεί ισχαιµικά εγκεφαλικά είναι µια αρρυθµία που λέγεται κολπική µαρµαρυγή. Είναι ο δεύτερος στη σειρά παράγων κινδύνου εγκεφαλικών µετά την υπέρταση. Περίπου 0.4% του γενικού πληθυσµού έχει κολπική µαρµαρυγή, η συχνότητά της αυξάνεται µε την ηλικία. Τα µισά θροµβοεµβολικά εγκεφαλικά οφείλονται στην αρρυθµία αυτή. Επίσης η στένωση της καρωτίδας αρτηρίας, αυξάνει τον κίνδυνο ισχαιμικού εγκεφαλικού και σε προσεκτικά επιλεγμένους ασθενείς συνιστάται επέμβαση αποκατάστασης της. Άλλες καρδιακές παθήσεις όπως έµφραγµα µυοκαρδίου, παθήσεις των βαλβίδων, η διατατική µυοκαρδιοπάθεια κλπ, αποτελούν επίσης σηµαντικούς παράγοντες κινδύνου εγκεφαλικών. Η συµβολή του καρδιολόγου είναι απαραίτητη στην θεραπεία αυτών των παθήσεων.

• Ιστορικό παροδικού ισχαιμικού επεισοδίου

Παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο ονομάζεται η προσωρινή διακοπή της αιματικής ροής σε ένα σημείο του εγκεφάλου. Μπορεί να έχει διάρκεια μερικών δευτερολέπτων ή μερικών ωρών, συνήθως όμως διαρκεί λιγότερο από 24 ώρες. Αποτελεί ένα σημαντικό προειδοποιητικό σημείο ενός μελλοντικού εγκεφαλικού επεισοδίου στις επόμενες ώρες ή ημέρες. Είναι ένδειξη ότι η αιματική ροή προς τον εγκέφαλο είναι διαταραγμένη και πρέπει να αξιολογούνται με τον ίδιο επείγοντα χαρακτήρα, όπως το εγκεφαλικό επεισόδιο

• Ο Διαβήτης

 Η ύπαρξη σακχαρώδη διαβήτη αυξάνει το σχετικό κίνδυνο ισχαιµικού εγκεφαλικού μέχρι και 6 φορές. Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος όταν ο διαβήτης συνυπάρχει µε υπέρταση.

• Χοληστερίνη

Η αύξηση της χοληστερίνης είναι σηµαντικός παράγων κινδύνου στεφανιαίας νόσου αλλά αµφισβητούµενος µέχρι πρόσφατα για την εκδήλωση γενικά εγκεφαλικών επεισοδίων. Σε ασθενείς µε ισχαιµική καρδιοπάθεια που έχουν και αυξημένη χοληστερίνη, η χορήγηση αντιχοληστερινικών φαρµάκων (στατινών) µειώνει τα εγκεφαλικά κατά µέσο όρο 23%.

• Κάπνισμα

Το κάπνισµα θεωρείται σηµαντικός παράγοντας κινδύνου εκδήλωσης εγκεφαλικού, καθ’ όσον διπλασιάζει τη πιθανότητα της πάθησης.

Ποια είναι τα συμπτώματα του ισχαιμικού εγκεφαλικού επεισοδίου;

Όταν τα εγκεφαλικά κύτταρα στερούνται οξυγόνου, παύουν να εκτελούν τα συνήθη καθήκοντά τους. Τα συμπτώματα που ακολουθούν ένα εγκεφαλικό επεισόδιο εξαρτώνται από την περιοχή του εγκεφάλου που έχει επηρεαστεί και την έκταση της βλάβης.

1. Ξαφνικό μούδιασμα ή αδυναμία του προσώπου, του χεριού ή του ποδιού, ιδιαίτερα στη μία πλευρά του σώματος.
2. Ξαφνική σύγχυση ή δυσκολία στην ομιλία ή στην κατανόηση
3. Ξαφνική δυσκολία στην όραση σε ένα ή και τα δύο μάτια
4. Ξαφνικό πρόβλημα ζάλης, απώλεια της ισορροπίας ή συντονισμού των κινήσεων

Τι πρέπει να γίνει, αν υποψιάζεστε ότι εσείς ή κάποιος άλλος έχει ένα εγκεφαλικό επεισόδιο;

Εάν κάποιο από τα συμπτώματα που προαναφέρθηκαν εμφανίζονται ξαφνικά, θα πρέπει να αναζητηθεί άμεση ιατρική βοήθεια.
Δυστυχώς από τη στιγμή έναρξης των συμπτωμάτων,υπάρχει ένα πολύ περιορισμένο χρονικό διάστημα, μέσα στο οποίο μπορεί να εφαρμοστεί αποτελεσματικά θεραπεία . Σε περίπτωση καθυστερήσεων, η δυνατότητα παρέμβασης έχει χαθεί.

Θεραπεία

Η δυνατότητα θεραπευτικής παρέμβασης σε ασθενείς με οξύ ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο εξαρτάται άμεσα από το χρονικό διάστημα μεταξύ της εμφάνισης των συμπτωμάτων και της εφαρμογής της θεραπείας.


Ενδοφλέβια θρομβόλυση

Το 1995 δημοσιεύτηκαν αποτελέσματα μελέτης σε ασθενείς με οξύ ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο στους οποίους χορηγήθηκε ενδοφλέβια θρομβολυτική ουσία (r-tPA) εντός 3 ωρών από την έναρξη των συμπτωμάτων. Οι ασθενείς αυτοί είχαν 30% αυξημένη πιθανότητα καλής έκβασης σε σχέση μ’ αυτούς που έλαβαν τη συνήθη συντηρητική αγωγή.
Νεώτερες μελέτες έδειξαν σημαντικό όφελος με την ενδοφλέβια θρομβόλυση και σε ασθενείς έως και 4.5 ώρες μετά την έναρξη των συμπτωμάτων.
Όσο νωρίτερα χορηγήθηκε η θεραπεία τα αποτελέσματα ήταν σαφώς καλύτερα.
Σήμερα λοιπόν ασθενείς που προλαβαίνουν να μεταφερθούν σε οργανωμένο κέντρο αντιμετώπισης εγκεφαλικών, να υποβληθούν στον αναγκαίο εργαστηριακό και απεικονιστικό έλεγχο έως και 4.5 ώρες μετά την έναρξη των συμπτωμάτων, έχουν τη δυνατότητα να δεχθούν ενδοφλέβια θρομβολυτική θεραπεία.

Ενδαρτηριακή θρομβόλυση

Το χρονικό παράθυρο των 4,5 ωρών είναι πολύ περιορισμένο και τις περισσότερες φορές οι ασθενείς δεν φτάνουν έγκαιρα στο νοσοκομείο ή έχουν αντενδείξεις για τη χορήγηση αυτού του φαρμάκου.
Το 40% των ισχαιμικών εγκεφαλικών αφορούν απόφραξη μεγάλου μεγέθους εγκεφαλικό αγγείο (όπως η έσω καρωτίδα, η βασική αρτηρία, η μέση εγκεφαλική αρτηρία) με ποσοστά θνητότητας από 30-90%. Σε αυτούς τους ασθενείς η ανταπόκριση στην ενδοφλέβια χορήγηση θρομβολυτικών δυστυχώς είναι  πολύ μικρή.
Η ανάγκη διεύρυνσης του χρονικού θεραπευτικού παράθυρου και αντιμετώπισης ασθενών με απόφραξη μεγάλου αγγείου οδήγησε στην ανάπτυξη ενδαρτηριακών θεραπειών. Αυτές είναι η ενδαρτηριακή θρομβόλυση και η ενδαρτηριακή θρομβεκτομή ή μηχανική θρομβόλυση.
Η ενδαρτηριακή θρομβόλυση μπορεί να εφαρμοστεί έως και 6 ώρες μετά την έναρξη των συμπτωμάτων, προσφέροντας 60% πιθανότητα επανασηραγγοποίησης (διάνοιξης) της αποφραγμένης αρτηρίας.
Η ενδαρτηριακή θρομβεκτομή μπορεί να εφαρμοστεί έως και 6 ώρες (έως και 12 ώρες στην οπίσθια κυκλοφορία) μετά την έναρξη των συμπτωμάτων, προσφέροντας 80% πιθανότητα επανασηραγγοποίησης (διάνοιξης) της αποφραγμένης αρτηρίας.
Η επανασηραγγοποίηση (ειδικά τις πρώτες 6 ώρες) συνδέεται με αύξηση (4-5 φορές) της λειτουργικής αποκατάστασης και μείωση (4-5 φορές) των θανάτων.

Η ενδαρτηριακή θρομβόλυση διενεργείται μετά από παρακέντηση της μηριαίας αρτηρίας όπως και η διαγνωστική ψηφιακή αγγειογραφία. Στη συνέχεια ένας οδηγός καθετήρας προωθείται στην καρωτίδα αρτηρία ή στη σπονδυλική αρτηρία (αρτηρίες που τροφοδοτούν με αίμα τον εγκέφαλο και βρίσκονται στο λαιμό) που έχει την απόφραξη κεντρικότερα (εντός του κρανίου). Μέσα από τον οδηγό καθετήρα ένας μικροκαθετήρας προωθείται μέχρι την αρτηρία που έχει το θρόμβο και μέσω αυτού εγχέεται θρομβολυτική ουσία (r-tPA) κατευθείαν στο θρόμβο.
Στην ενδαρτηριακή θρομβεκτομή η διαδικασία τοποθέτησης του οδηγού καθετήρα είναι ίδια με αυτή που περιγράφηκε παραπάνω, αλλά στη συνέχεια μέσα από τον οδηγό καθετήρα προωθείται μία συσκευή η οποία είτε παγιδεύει τον θρόμβο (συσκευή merci, συσκευή solitaire) και στη συνέχεια συσκευή και θρόμβος απομακρύνονται από την αρτηρία, είτε διασπά και αναρροφά τον θρόμβο (συσκευή penumbra). Η επέμβαση συνήθως διενεργείται με τον ασθενή υπό γενική αναισθησία. Πολλές φορές γίνεται συνδυασμός της ενδαρτηριακής θρομβόλυσης και θρομβεκτομής. Έτσι ανάλογα με την αρτηρία που έχει αποφραχθεί η προσπάθεια θρομβεκτομής εφαρμόζεται όταν η θρομβόλυση δεν απέδωσε, ή η θρομβόλυση εφαρμόζεται μετά την θρομβεκτομή ώστε να διαλυθούν μικροί θρόμβοι σε λεπτούς περιφερικούς αρτηριακούς κλάδους.

Εικόνα 1. Ασθενής με οξεία απόφραξη της αριστερής έσω καρωτίδας και της αριστερής μέσης εγκεφαλικής αρτηρίας.

Α. Απόφραξη της αριστερής έσω καρωτίδας στην εξωκράνια μοίρα της (βέλος).
Β. Μετά από θρομβεκτομή, αποκατάσταση της βατότητας της καρωτίδας αρτηρίας (βέλη).
Γ. Παρουσία θρόμβου στην αριστερή μέση εγκεφαλική αρτηρία με απόφραξη αυτής (βέλος).
Δ. Τελική αγγειογραφία της αριστερής έσω καρωτίδας μετά και την θρομβεκτομή στη μέση εγκεφαλική αρτηρία, με πλήρη αποκατάσταση της αιματικής κυκλοφορίας.

Πηγή : http://www.neuroradiology.gr

Ενδοσπονδυλική δισκοκήλη (όζοι του Schmorl)

Οι όζοι του Schmorl αποτελούν καταδύσεις του μεσοσπονδυλίου δίσκου μέσα στα σώματα των σπονδύλων μέσω της τελικής σπονδυλικής πλάκας. Είναι συχνότεροι σε εφήβους ηλικίας 14-18 ετών, ιδιαίτερα αθλητικά δραστήριους. Παρατηρούνται στη θωρακική και οσφυική μοίρα της ΣΣ (Begg AC, 1954; Schmorl G, 1971; Hilton RC et al, 1976; Vernon Roberts B and Pirie CJ, 1977) και σπάνια στην ΑΜΣΣ (Lipson SJ et al, 1985).

Μπορεί να προκαλέσουν οσφυαλγία, αλλά συνήθως, εκτός από δυσκαμψία της κατώτερης ΟΜΣΣ, διαδράμουν ασυμπτωματικά, αν και μπορεί να προδιαθέσουν σε πρώιμες εκφυλιστικές αλλοιώσεις του μεσοσπονδυλίου δίσκου. Ο πόνος γενικά εντοπίζεται στην περιοχή της ΘΟΜΣΣ και ανακουφίζεται με την ανάπαυση και τους χειρισμούς της σπονδυλικής στήλης. Είναι αρκετά έντονος, ώστε παρεμποδίζει τις αθλητικές δραστηριότητες.

Κλινικά παρατηρείται ευαισθησία στην πάσχουσα περιοχή, έντονος σπασμός των παρασπονδυλικών μυών, επιπέδωση της φυσιολογικής οσφυϊκής λόρδωσης και σημαντικός περιορισμός της πρόσθιας κάμψης της ΣΣ.

ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ : Πρόσθια γωνίωση 2 γειτονικών σπονδυλικών σωμάτων, όζοι του Schmorl, στένωση του μεσοσπονδυλίου διαστήματος, κατάτμηση του επιφυσιακού δακτυλίου, σκλήρυνση των γειτονικών σπονδυλικών ορίων